Het UWV wenst u een gelukkig 2016

Diederik heeft een lastig jaar achter de rug. In 2015 is hij gescheiden en heeft een tijdje bij zijn ouders gewoond omdat hij op zoek was naar een huurwoning. Regelingen met betrekking tot geld zijn gemaakt; regelingen met betrekking tot het zien van zijn zoon. Diederik stond er in 2015 alleen voor. Iets waaraan hij met moeite heeft kunnen wennen. In december 2015 heeft hij alles voor elkaar. Behalve zijn baan. Op 31 december 2015 heeft hij zijn laatste werkdag gehad. 

Nu mag Diederik vol trots terugkijken op een arbeidsverleden dat hem recht geeft op een WW-uitkering. Een simpel rekensommetje zegt hem dat hij het krap gaat hebben, maar hij moet rondkomen. Hij verwittigt zijn ex-vrouw over de situatie, solliciteert volle bak en leeft zo zuinig mogelijk. Zijn reserves zijn echter op; de nieuwe huur betekent een fikse borg die betaald moest worden, de scheiding zelf en een bedrag dat maandelijks naar zijn ex gaat. Op 1 januari 2016 staat Diederik met goede moed op. Ja, hij schaamt zich iets voor het aanvragen van een WW-uitkering, maar dat is tijdelijk. Alles gaat goed. Totdat…

Op 19 december 2015 wordt er door Diederik een WW-uitkering aangevraagd, omdat hij op 7 januari 2016 nog niets heeft vernomen en omdat zijn inkomsten gestopt zijn, gaat hij navraag doen bij het UWV. Daar wordt hem verteld dat zijn uitkering is goedgekeurd, dat hij een dezer dagen een brief zal ontvangen en dat daar alles in zal staan wat hij moet weten. Pienter als hij is vraagt Diederik meteen wanneer de eerste betaaldag zal zijn. Hij krijgt te horen dat hij op de 1ste van de maand februari zijn inkomsten van januari door dient te geven en dat hij dan binnen 3 tot 10 werkdagen zijn uitkering zal krijgen. Bij het UWV is een en ander veranderd. Zo moet hij maandelijks zijn inkomsten doorgeven. Met stomheid geslagen stelt hij dat hij derhalve in de maand januari geen inkomsten zal hebben. Niets. Verbouwereerd vraagt hij of dit wel klopt. Nederland is immers ingedeeld op een salaris aan het einde van de maand. Maar het klopt. Het UWV krijgt hier wel meer klachten over. Nogal wiedes!

Met een beetje ongeluk zal hij zijn eerste uitkering ontvangen op 13 februari 2016. Anderhalve maand zonder een euro te besteden, maar wel met nogal wat verplichtingen. Hij denkt aan zijn internetkosten (nodig om zijn sollicitatieactiviteiten door te geven aan het UWV) zijn telefoonkosten (die gemaakt moeten worden voor afspraken met betrekking tot zijn sollicitaties, telefoneren met het UWV en alle instanties die afgebeld zullen moeten gaan worden om door te geven dat zijn inkomsten pas halverwege februari binnenkomen en hij derhalve nog meer kosten zal maken omdat hij al die instanties zal moet gaan bellen en hij nu al weet dat hij over de limiet van zijn belminuten heen zal gaan –immers is Diederik niet zo’n beller). Hij denkt na over de zorgverzekering, het gas, water en licht. Hij denkt na over de huur en de hypotheek van zijn ex-echtgenote waar hij nog steeds een gedeelte (terecht) aan betaalt. Dan komen in zijn gedachte de boodschappen op, met als gevolg dat hij in zijn hoofd snel de inhoud van zijn vriezer scant. Niets heeft hij de komende anderhalve maand, behalve de schaamte iedereen te moeten zeggen dat hij niets heeft. Niets meer. De terechte teleurstelling van zijn ex-vrouw, de vermanende woorden van telefonistes van de verscheidene servicedesks. De honger in zijn buik. 17 arbeidsjaren en al wat hem rest is de schaamte.

Ik leef met Diederik mee. Maar bovenal concludeer ik dat het systeem aangaande de WW-uitkering niet klopt; dat de informatie aangaande het doorgeven van inkomsten zorgt voor verwarring. Ik heb alles doorgelezen en kon niet duidelijk lezen dat er de eerste maand geen inkomsten zouden zijn. Dat er een buffer dient te zijn om die eerste maand volledig te overbruggen. Dat je er rekening mee moet houden dat je instanties zal moet gaan bellen om regelingen te treffen voor betalingen. Nederland is een strak ingedeeld land. Het salaris wordt betaald in de laatste week van de maand, zodat alle verplichtingen voor de eerste van de maand voldaan kunnen worden en er een nieuwe maand gloort. Daaraan tornen zorgt voor tal van problemen en niet alleen voor Diederik. 

Na zijn telefoontje gaat hij verslagen douchen. 2016 wordt een jaar waarin hij nogmaals alle zeilen bij moet zetten. Alle regelingen kosten hem tijd en vullen hem met angst voor het komende jaar. Januari is een maand zonder geld, zo zal dat februari ook zijn en in maart hetzelfde. Het is 7 januari 2016 en hij loopt achter de feiten aan. Hij verbergt zijn paniek door na te denken, zijn lijf grondig te schrobben. Hij denkt telkenmale ‘17 arbeidsjaren en al wat mij rest is de schaamte’. Als hij klaar is met douchen staart hij zijn huurhuisje rond, hij kijkt naar al wat hij kan verkopen. Hij denkt na, piekert en mijmert. Hij weet niet waar hij moet beginnen. Wie kan hij bellen om dit recht te trekken? Hij denkt na over zijn lopende sollicitaties, opent zijn inbox om te kijken of iemand al heeft gereageerd op zijn brieven. Diederik zal zijn ex vanavond moeten bellen met het slechte nieuws en moeten bidden om haar flexibiliteit. Hij zal dadelijk nog een schema moeten maken met kosten en wat hij uit kan geven aan boodschappen. Diederik gaat zitten en met een knoop in zijn maag, het schaamrood op zijn wangen schrijft hij dit stuk.

De poes uit 1984

Dan word ik op een woensdagmiddag in 1984 door mijn moeder naar mijn kamer gestuurd. Beneden ligt een dode poes in een doos. Ik begrijp de dood niet zo goed en de dood in een doos al helemaal niet. Gaan we hem nu opsturen? De vraag die ik mijn moeder niet heb gesteld.

Op mijn kamer is het nagenoeg stil, ik hoor wat gestommel beneden en buiten rijdt een auto. Mijn deur is gesloten en mijn benen bungelen van de bedrand. Eigenlijk deed ik niet iets verkeerd. Niet bewust.

De poes was een van de twee Siamezen die in ons huis woonden. Ze lijken niet op elkaar, want de ene is donkerder en rustiger dan de andere, die lichter en drukker is. Miauwen deden ze zelden. De rustige ligt vaak op de hoge kast met haar rug bijna tegen het plafond aan. Mijn vader heeft me uitgelegd dat het komt omdat het daar warmer is. Ik denk dat zij niet daarom daar ligt, maar dat doet omdat ze bang is van mij. Ik ben groter dan die poes en ik kan hard schreeuwen, zij is misschien snel maar ik ben sterker. Boven op de kast kan ik er niet bij en ik moet toegeven dat het slim is van haar. De dode poes is mijn favoriet, die kan goed spelen met van alles. Een keer had zij een muis meegenomen, zij stond op haar achterpoten met die muis in haar voorpoten. Het is mijn circuspoes, want ze kan jongleren. Ze kan ook goed stilliggen in een doos.

Mama was volgens mij heel boos op mij. Ik begreep daar niets van, want ik had echt niets gedaan. Het was een ongeluk. Wat ik ook zei, voor haar was het een gedane zaak. Ze had niet tegen mij geschreeuwd, maar eerder op een soort ingehouden fluistertoon mij naar mijn kamer gestuurd. Ik vond het maar raar.

Aan de lange tafel achter was ik aan het tekenen, toen de poes op tafel sprong aaide ik haar. Ze duwde haar hoofd tegen mijn stift waardoor er een streep kwam op het papier, ik gaf haar een zetje en ze viel van tafel. Op haar rugje. Daar bleef ze liggen.

Mijn vader had me verteld dat poesjes altijd op hun pootjes terecht komen. Hij had het mij laten zien. Hoog boven zijn hoofd had hij een van de twee huisdieren opgetild met haar rug naar de vloer. Hij wipte het beestje omhoog en die draaide in de lucht zo dat ze weer op haar pootjes terecht kwam. De poes keek even om met de vraag of dat nu wel zo nodig was en liep naar haar etensbak. Mijn vader tilt de katten zo op, maar hij heeft ongelijk; poezen eindigen niet altijd op hun pootjes.

Op mijn kamer liggen stripboeken, en wat speelgoed. Aan de muren hangt niets, maar mijn kamerdeur zit vol stickers. Van de KLM, Oad Reizen, VOLVO en tekenfilmfiguren. Alleen grote stickers mogen op de deur. Boven mijn bed aan de muur zit een lamp die ik zelf aan en uit kan doen. Achter een gefiguurzaagd plankje met een afbeelding van een paddenstoel en kabouter er op geschilderd, zit een klein peertje. Het geeft genoeg licht om in bed nog even naar stripboeken te kijken. Lezen kan ik nog niet, maar vaak zijn de plaatjes zo duidelijk dat ze een verhaal vertellen. Die verhalen neem ik in me op. Alhoewel ik merk dat de kinderen uit mijn klas moeten lachen om de plaatjes, lach ik niet. Plaatjes zijn in het verhaal niet grappig. Ik probeer alleen het verhaal te begrijpen. Ergens op mijn kamer ligt een stripboek met een witte poes op de kaft, maar als ik zoek kan ik hem niet vinden.

De twee huisdieren zijn er al sinds ik me kan herinneren. Ze horen bij de grasgroene tegels in de keuken, bij het feloranje daartussenin. Ze horen bij de bruine vloerbedekking en de achthoekige zware salontafel. Ze horen bij de zware bruine kast in de kamer, ze horen op mijn bed. Ze horen niet in dozen, tenzij ze spelen en krabben aan het karton.

Als mijn moeder komt legt ze uit wat dood zijn is. Mijn dappere circuspoes zal ik nooit meer zien. Mama zegt dat ze niet boos is op mij en dat ik naar beneden mag komen, maar ik wil dat niet. Als ik een poes was zou ik niet in dit huis wonen. Hier gaan poezen dood, want ik ben een moordenaar. 

en talloos

Maar als ik aan talloosheid denk

en ik doe dat vaak, want zeg nu

zelf. Hoeveel dagen leef je al?

--tel ze eens.

En denkt aan al die gezichten

waar je de engelen zag lopen

en waar de honkbalknuppel

had willen zwaaien

Of aan elk regendruppeltje

dat zich wrong in jouw kledij

de vacht van je hond, de shawl

van een geliefde

de sigaretten die wij rookten

of jij en ik volgde en we samen

keken naar de rook en de hoeveelheid

aan stiltes die daaruit voortkwamen

op een hoop gegooid

De huid die we raakten

of jij, want ik kan niet spreken

voor een ander

Hoe vaak ik de fout heb gemaakt

en jij misschien ook, en we afzonderlijk

dingen deden die ontelbaar zijn

en vastgeroest

Hoe vaak we dronken waren

en vielen en alle schrammen

en wondjes en pijn en dat lachen

oncontroleerbaar veel

Dat ik je had willen zeggen, maar

niets zei en dus tel ik de woorden

die ik ingeslikt heb maar weer

en raak de tel kwijt

Als een been slaapt en je de pijn

lokaliseert maar alweer verspringt

en jij je concentreert maar niets

grijpen kan

Je ‘jij en ik’ door de war haalt

als warrig haar dat oncontroleerbaar is

en jij (of ik) vloekt omdat je toch

de deur uit zal moeten

Hoe vaak zei je ‘als’ en ‘dan’ en draaide

dat om en hoeveel woorden heb ik

gezegd tegen jou en andersom

en waarom ben ik vergeten te tellen

en raak ik zo veel kwijt

En de jaloezie, het geluk van anderen

de kwetsende en grievende huizen

die je had willen bezitten met een

goed interieur

De boeken die je las en de letters

die je pogingen verwoorden om

iemand (of ik) voor zich te winnen

en mee te gaan in diens maalstroom

Natte voeten, loopneuzen, tranen

peterselie tussen je tanden en de

schaamte van knoflook op je adem

talloze malen

dacht ik aan jou

(of ik)

multimiljard

Ik dacht na over wie ik was

En zag de talloosheid van -

Ja van wat? Vaak alleen

restricties

Somtijds wist ik mijzelf

in een adder te veranderen

of iets dat simpelweg

ongrijpbaar is

Ik zei me al oud te zijn

keek in de spiegel en

streek mijn grijze haren

in de plooi

De wirwar aan moleculen

schieten altijd weg als ik

wil definiëren. Wars van

graaiende vingers

Ik keek wie ik was

Tel multimiljard

en dat duurt

best wel lang

-Zondag

Hoe het zou zijn een eindeloze zondag te zijn, denk ik op een zondag –zo eentje met dauw en zon en her en der een spinnenweb aan het begin van de maand oktober- als er net verse koffie is

 Lang en uitgerekt, zonder dat er spanning heerst van een komende maandag –waarvan ik stel dat juist die dag zijn weerslag al heeft. Zonder aarde geen gras –

 je zet de seconden stil en de hele omwenteling past zich aan en als vlak land ligt het ongerepte niets voor je neus en gaapt je in ijzingwekkende stilte aan ook al schijnt de zon fier. De zon

 Zo kun je eveneens bedenken hoe het zou zijn via de muren omhoog te wandelen –almaar dichter bij het plafond en daar dan ook maar overheen en het bochtje om naar een trappengat

Op het dak is de dauw te ver weg om waar te nemen en schuilen de insecten nog maar kort hoog in de lucht vanwege de angst voor de spinnen die ze oppeuzelen zoals de maandag vandaag

De Poseur

Als ik dag in de nacht zou zijn

En je zou bedekken met woordjes

Een treffen in strofe/ stramien

Dat ik je steeds een deken bied 

Van suikerzoete gedichtjes 

En een kussen van vederlicht

Hoe liederlijk ik je bejegen

Met de juiste stilte in en bij, 

met en op

Krijs mijn naam dan weg

Spuw die letters in de pot

Ontmasker de poseur

Wiens tone of voice

-bezijden de werkelijkheid-

Gewoontegoed werd

In memoriam -de man die ik niet ken

Vanochtend Joost, ik stond op en het was een heuglijke dag. Mijn zoon sliep sinds lange tijd weer bij mij. Ik ging hem naar school brengen en was eindelijk weer echt onderdeel van zijn leven. De dagen dat ik de toffe weekendvader was waren voorbij. Het was een genot om hem zich naar mij open te zien stellen Joost, zeker na mijn scheiding. Hij liet me zien wat hij nu allemaal kan lezen. Trots! zie je.

De ochtend zag er om deze reden anders uit dan te doen gebruikelijk. Normaliter sta ik op en is mijn eerste blik gericht op de telefoon. Deze ochtend duurde dat wat langer. Nu denk ik vooral dat ik dat moment nog langer uit had willen stellen.

Je bent dood.

De ochtend was surrealistisch Joost. Ik ken je niet. Er waren deze ochtend gedachten en die had ik willen ordenen, maar de haast van spullen pakken, schooltijden en de verantwoordelijkheid van een ontbijt en fris drinken zijn voor mij weer nieuw. Ik had geen tijd om echt na te denken, ook later niet, op het werk.

Je blijft dood.

In de bus naar huis, ook daar waren andere prioriteiten. Boodschappen, wat te eten, hoe ziet mijn huis er uit en wat moet ik daar nog doen. Weet je wat ik normaal doe? Ik laat warm water in de gootsteen lopen en doe daar schoonmaakazijn in Joost. Ik poets het huis als ik thuiskom. Vandaag deed ik dat niet. Ik schonk een wijn in, zat in mijn pas verworven tuin en dacht na; over jou.

Wat heb jij voor mij betekend? Een terechte vraag, ik ben van de generatie die jij aan het lezen hebt gebracht. En mij niet eens in het bijzonder. Ik was van Herman Brusselmans en goh wat heb ik genoten van Hermans, Mullisch en Giph van Giphart. Ik las je wel hoor. Hoewel ik Gimmick niets vond, genoot ik van Vals Licht, maar ook daar heb je me niet volledig kunnen winnen. Dat kwam later Joost.

In Duel sprankelde je. Je vonkte. Jouw tekst daar is zo spitsvondig, de spanning zo goed opgebouwd en wat genoot ik van de vertaalde spreekwoorden. Je had me bij de strot.

En ja Joost, ik zag je bij de Wereld draait door, ik zag je bijna fulmineren over de kunst. De meerwaarde van de schilderkunst. Ja, je was bevlogen. Het enthousiasme wat je liet zien; ik vond het te dwingend. Het moet! Maar niets hoeft Joost. Niets hoeft. Ook niet leven als dat niet meer kan. Die keuze is aan jou.

Je hebt mij voor je gewonnen met Duel Joost. Er was niets dwingends, er sprak een idee, een gevoel, een liefde. De liefde voor kunst. Daar won je mij. Hoe je ook op de televisie was.

Ik wist niet van jouw depressiviteit. Ik wist niet van je ziekte. Joost, ik ken je niet. Ik ken mijn depressiviteit en mijn eenzaamheid en mijn melancholie; ik ken mijn liefde en leer mijn kracht. Er zijn rotjaren en die heeft iedereen, ook ik.

En weet je Joost, daar kwam je pas echt binnen.

Dat je dood bent. Liever had ik dat niet.

Daar komt het besef. Je bent er nog, je staat potdomme in mijn boekenkast. Jij bent degene waar ik lege dagen op heb ingericht. Zodat ik je kon lezen. Elke vrije minuut die ik kon creëren. Ik las je. Niet alleen herlas ik Duel, maar ik verslond je Americana. Verslaafd aan je kennis.

Je hebt me door moeilijke tijden heen geloodst. Ik heb je gelezen zonder oordeel des persoon. Jij was Joost, Joost. Voor mij ben je dat nog steeds.

Joost, ik ben een gescheiden man en daarna nog ben ik de liefde van mijn leven tegengekomen en veel te snel weer kwijtgeraakt. Ze is jarig vrijdag en het liefste wat ik wil doen is met een bos bloemen aan haar deur staan en haar terugwinnen. Dat kan niet Joost en dat weet ik. En dus schenk ik mijzelf een rode wijn in en ga me dadelijk wentelen in het escapisme dat jij hebt gecreëerd.

Want ik weet dat jij er altijd zult staan; fier en trots in mijn boekenkast. Want dat doet het geschreven woord. Het geschreven woord maakt zich onsterfelijk en jij dus ook.

Mijn in memoriam heb je.